Anadolu’nun Köklü Ağacı “Meşeler”

Meşe, kökü ve gövdesi ile birlikte güçlü bir ağaçtır. Bir yere kök saldı mı oradan kolay kolay uzaklaştırmazsınız. Derine giden kökleri ile bulunduğu yerlere iyi bir temel atar. Kolay kolay sökemezsiniz. Meşeler sürgün verme hususunda hızlıdır. Meşeleri keserek de öldüremezsiniz. Kesildikleri, yaralandıkları yerlerden ve köklerinden, gövdelerinden daha fazla sayıda sürgün verirler. Tehditler karşısında daha da çok sürgünle çoğalarak daha fazla toprağına sahip çıkarlar.

[ Doç. Dr. Sinan Güner ]

Meşe ağaçları, uzun yıllardır odun ve arazi kazanma maksatlı tahribatlara ve baskılara rağmen halen daha Anadolu’nun hemen her karış toprağını cansiperane korumaya devam eder. Kökleri 100-200 yaşlarında, sürgünleri 10-20 yaşlarında çok sayıda meşe ormanı bulunur. Meşeler bu yönleriyle kendi milletimize fazlasıyla benzer. Bu yüzden Türklerin her türden ormanlık alanlarına meşelikler ismini vermeleri de güzel bir tevafuk olsa gerek.

Meşeler diyarı Anadolu

Anadolu bir meşeler diyarıdır. Anadolu’da orman alanlarının dörtte birinden fazlası, 2015 yılı verilerine göre %26,5’i (5,8 milyon ha) meşe ağaçları ile kaplıdır. Kuzeyden güneye doğudan batıya meşe ağaçları 17 değişik türü ile Anadolu’nun hemen her bölgesinde doğal olarak bulunur. Türkiye’nin en güzel meşe ormanları İstanbul Belgrad ormanından Bulgaristan sınırına kadar olan bölgededir. Meşe türlerinden Doğu Karadeniz Meşesi ve Kasnak Meşesi Türkiye’ye özgü, endemiktir.

Meşe türlerinin çoğu çalı ve ağaççık formundadır. Kerestelik odun üretebilme yeteneğinde olanlar Sapsız Meşe, Saplı Meşe, Macar Meşesi, Istranca Meşesi, Saçlı meşe ve Kasnak meşesidir. Bu türlerden 70-80 cm kerestelik odun elde edilebilmesi için dikildikten sonra en az 200-250 yıl beklenmesi gerekir.

Meşeler güneşi sever. Gelişmeleri için tepelerinden bol ışık almaları gerekir. Ancak ışığın gövdeye ulaştığı takdirde gövde kalitesini bozan su sürgünleri oluşur. Meşeler donlardan zarar görür. Ancak don tehlikesinin olmadığı ışıksızlıktan dolayı siper altında yetişemez. Meşeler bütün bu olumsuzlukların giderilebilmesi için Rus ormancılarının tabiri ile “başı açık olmak şartıyla sargıda yetiştirilmelidir.”

Palamut kahvesi

Meşenin meyvesi palamut olarak bilinir. Bazı yörelerde meşelere palamut, pelit ismi de söylenir. Palamutlar besleyici özellikleri olmasına rağmen hafif acımsı tadından dolayı kestane gibi bazı bölgelerde yeniliyor. Anadolu’da kıtlık devirlerinde yenildiği vakidir. Kahve olarak kullanılan türleri bulunmaktadır. Palamutlar doğadaki kuşun, kurdun böceğin, sincabın, karganın hulasa doğada yaşayan hemen bütün canlıların önemli bir besin kaynağıdır.
Yaprakları hayvanlar için önemli yine önemli bir besin maddesidir. Ülkemizde ot bulma sıkıntısı çekilen bazı bölgelerde yazın yaş halde ince dalları ile beraber kesilen meşe yaprakları, kışın kuru halde ot ve saman gibi besi hayvanlarına verilir.

İlaç sanayi

Meşelerin pelitleri, yaprakları ve kabukları da ilaç sanayinde değerlidir. Özellikle Mantar meşesi kabuk açısından önemli bir konumdadır. Kabuğunun hafifliği, soğuğa ve sıcağa dayanıklılığı, yanmaması gibi özellikleri nedeniyle mantar meşesi kabuğu birçok sektörde “stratejik ürün” olarak kullanılmaktadır.